Wyobraź sobie miasto, w którym mieszkańcy cieszą się wysokim poziomem dobrostanu, a mimo to nie wykorzystują zbyt intensywnie zasobów planety. Miasta na całym świecie zaczynają dostrzegać korzyści płynące z ekologicznego podejścia do planowania urbanistycznego, ponieważ ma ono potencjał do obniżania temperatury w miastach, łagodzenia zanieczyszczenia powietrza i budowania naturalnej odporności na środowisko. Światowa Rada ds. Przyszłości Miast Światowego Forum Ekonomicznego umieściła cel zwiększania pokrycia zielenią tkanek miejskich na liście dziesięciu największych inicjatyw urbanistycznych. Chociaż tradycyjnie urbanizacja charakteryzuje się dużą gęstością zaludnienia i budynków, gminy przemyśliwując obecnie swoją strukturę i funkcje, próbują osiągnąć wzrost odporności ekosystemów, dobrobyt ludzi i zrównoważony styl życia w miastach. Kryzys zdrowia podczas ostatnich dwóch lat dodatkowo nakreślił kierunek tej strategii: rola społeczności w tworzeniu lepszego środowiska zdrowia jest kluczowa, a miasta muszą zwracać większą uwagę na dobro swoich obywateli. W skali globalnej pięć z dziesięciu najczęstszych przyczyn zgonów jest związanych właśnie z niezdrową higieną dnia codziennego. To stawia na pierwszym planie potrzebę profilaktyki. Czynniki, które wpływają na zdrowie i zachowanie danej osoby, są złożone; dlatego też społeczności (fizyczne i wirtualne) muszą odgrywać w tym procesie rolę motywatora. Na przecięciu obu tych wyzwań wyróżnia się jeden temat: nadanie miastu bardziej ludzkiego charakteru i pielęgnowanie silnego poczucia więzi, rzucania światła na to, o co miasta powinny najbardziej dbać – na ludzi. 

 

Wymienione poniżej trendy nie są jednakowe lub pożądane we wszystkich aglomeracjach, ale obejmują większość dziedzin miasta i dotykają głównych zmian wynikających z pandemii. Trudno zatem sugerować, aby wszystkie z nich były receptą na każdą metropolię – w końcu nie ma jednego uniwersalnego podejścia do rozwoju miasta. Jednakże są to ważne strategie zdefiniowane w raporcie Deloitte dotyczącym miejskiej przyszłości. Do 2030 będziemy mogli zaobserwować podążanie za taki trendami jak: 

• Mobilność jako inteligentna, zrównoważona usługa – Miasta starają się oferować cyfrową, czystą, inteligentną, autonomiczną i intermodalną mobilność, z większą ilością przestrzeni dla pieszych i rowerzystów, gdzie transport jest zwykle świadczony jako usługa. 
• Planowanie i inkluzywność usług – Miasta ewoluują, aby oferować usługi i podejścia integracyjne, zwalczając nierówności poprzez zapewnienie dostępu do mieszkań i infrastruktury, równych praw i uczestnictwa, a także miejsc pracy i możliwości.
• Ekosystem innowacji cyfrowych – Miasta przyciągają talenty, umożliwiają kreatywność i zachęcają do krytycznego myślenia, rozwijając się dzięki podejściu opartemu na modelu innowacji i połączeniu elementów fizycznych i cyfrowych.
• Gospodarka zamkniętego obiegu oraz lokalna produkcja  –  Miasta przyjmują modele cyrkularne oparte na zdrowym obiegu zasobów oraz na zasadach dzielenia się, ponownego wykorzystania i odtwarzania, z naciskiem na ograniczenie ilości odpadów komunalnych i produkcję lokalną – na przykład poprzez rolnictwo miejskie.
• Inteligentne budynki i infrastruktura – Miasta dążą do rewitalizacji budynków; wykorzystują dane, aby zoptymalizować zużycie energii oraz wykorzystanie i zarządzanie zasobami w budynkach i mediach: odpadami, wodą i energią. 
• Uczestnictwo zbiorowe – Miasta ewoluują, aby być skoncentrowane na człowieku i zaprojektowane przez i dla swoich obywateli, promując zbiorowy udział ekosystemu w procesie współpracy. 
• Systemy operacyjne zarządzane za pomocą AI – Miasta przyjmują zautomatyzowane procesy i operacje (zorganizowane przez platformę miejską) i stosują podejścia planowania opartego na danych. 
• Cyberbezpieczeństwo i świadomość prywatności – Miasta dążą do promowania świadomości znaczenia prywatności danych i gotowości na skutki cyberataków, ponieważ dane będą ważnym miejskim towarem miejskim. 
• Nadzór i polityka prewencji – Miasta wykorzystują sztuczną inteligencję (AI), aby zapewnić bezpieczeństwo swoim obywatelom, jednocześnie chroniąc prywatność i podstawowe prawa człowieka. Jak osiągnąć te cele przy jednoczesnym poszanowaniu prywatności i wolności, pozostaje kluczową kwestią do rozwiązania w niedalekiej przyszłości.

Zielone planowanie przestrzeni publicznych

Inteligentne i zrównoważone budynki, potrafiące dostosować się do specyfiki ich mieszkańców, mają pozytywny wpływ na ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Lepsza jakość powietrza i zmniejszony hałas w środowisku pomagają mieszkańcom w poprawie produktywności, ich zdolności do podejmowania decyzji i reagowania na kryzys; oraz łagodzą stres psychiczny. Miasta są budowane i projektowane dla ludzi, z „zielonymi” ulicami, nowymi korytarzami drzew i przestrzeniami publicznymi jako centrami życia społecznego. Jest to rozwinięcie trendu tzw. społeczności inteligentnego zdrowia. Aglomeracje rozwijają ekosystemy opieki zdrowotnej, które koncentrują się nie tylko na diagnozowaniu i leczeniu chorób, ale także na wspieraniu dobrego samopoczucia poprzez wczesną interwencję i profilaktykę, przy jednoczesnym wykorzystaniu technologii cyfrowej. Metropolie będą rozwijać takie koncepcje opieki zdrowotnej, które odejdą od skupiania się wyłącznie na diagnozowaniu i leczeniu chorób i urazów na rzecz równie skupionego na wspieraniu dobrostanu poprzez wczesną interwencję i profilaktykę. Zamiast być projektowanym i finansowanym tak, aby leczyć poszczególnych pacjentów jeden po drugim, zarządzający miastem będą bardziej doceniać wzajemne powiązania społeczności. Społeczne determinanty zdrowia będą lepiej rozumiane, a rząd i sektor prywatny będą współpracować w celu rozwiązania niektórych z tych wyzwań.

15 minut piechotą

Koncepcja „15 minute city” – opracowana przede wszystkim w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla poprzez ograniczenie korzystania z samochodów i czasu dojazdów zmotoryzowanych – jest zdecentralizowanym modelem urbanistycznym, w którym każda lokalna dzielnica zawiera wszystkie podstawowe funkcje społeczne do życia i pracy. Miasta są projektowane w taki sposób, aby udogodnienia i większość usług znajdowały się w odległości 15 minut pieszo lub rowerem, tworząc nowe podejście do sąsiedztwa. Wiele osób twierdzi, że koncepcja tworzenia lokalnych dzielnic, w których mieszkańcy mogą dostać wszystko, czego potrzebują w ciągu 15 minut pieszo, na rowerze lub komunikacją miejską, ostatecznie poprawi jakość ich życia. Takie przestrzenie obejmują wielofunkcyjne dzielnice zamiast oddzielnych stref do pracy, życia i rozrywki, co zmniejsza potrzebę zbędnych podróży, wzmacnia poczucie wspólnoty i poprawia zrównoważony rozwój jak i jakość życia.

Kto to wdraża? Burmistrz Paryża, Anne Hidalgo, ma na celu dekarbonizację gospodarki miasta i uczynienie Paryża zdrowszym miejscem dla jego mieszkańców poprzez swój program La ville du quart d’heure (w bezpośrednim tłumaczeniu “miasto w kwadrans”).

Miejski system innowacji cyfrowych

Podczas gdy tradycyjne korporacje i parki przemysłowe skoncentrowane są na przedmieściach miast, start-upy i cyfrowi nomadzi wnoszą innowacje i pomysły do centrów miast. Wraz ze wzrostem liczby ludności na obszarach miejskich, miasta konkurują o inwestycje, wykwalifikowanych pracowników (łowienie talentów) i znaczenie kulturowe, co sprawia, że regiony miejskie stają się ośrodkami innowacji. W Nowym Jorku, sektor technologiczny rozwijał się szybciej niż inne sektory, stając się nowym źródłem bezpośredniego i pośredniego zatrudnienia w 2021 roku. Kolejnym, tym razem europejskim przykładem jest Barcelona, która została opisana jako: „wielkie laboratorium dla swoich kreatywnych talentów, lokalnych społeczności i centrów wiedzy”. Umieszczając przyciąganie talentów w centrum swojej strategii, katalońskie miasto rozwija się, aby stać się najbardziej atrakcyjnym gospodarzem (ludzi, firm i ośrodków badawczych), w celu ułatwienia rozwoju ekosystemu. 

Nie da się zatem ukryć, że współczesną rolą urzędów miast musi być rozwijanie odpowiednich umiejętności, zbieranie i wykorzystywanie danych oraz modernizacja swojego modelu zarządzania, aby wspierać współpracę i zachęcać do otwartych innowacji. Zwiększenie poziomu przyjęcia innowacji cyfrowych w sektorach gospodarki o wysokim priorytecie ma pozytywny wpływ na lokalną konkurencyjność, poprzez otwieranie nowych źródeł zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, wynikających z tworzenia nowych przedsiębiorstw i rodzajów zatrudnienia.

Dobra praktyka – przykłady nowatorskich jednostek miejskich

Espoo jest jednym z europejskich prekursorów innowacji i zrównoważonego rozwoju inteligentnych miast. Charakteryzujące się brakiem jednego centrum, fińskie Espoo ma strukturę miasta sieciowego z pięcioma ośrodkami miejskimi – wszystkie mają zapewniony doskonały dostęp do usług i bliskość przyrody. Miasto należące do trójmiejskiej aglomeracji (wraz z miastem Helsinki i Vantaa), jest siedzibą wiodącego centrum innowacji i technologii w krajach nordyckich, silnych instytutów badawczych, małych i średnich przedsiębiorstw oraz siedzib globalnych firm, de facto jest ekosystemem innowacji w Finlandii. Metropolia Espoo to także gospodarz aktywnego centrum start-upów i kilku najcenniejszych fińskich firm, a także Uniwersytetu Aalto i Fińskiego Centrum Badań Technicznych VTT – dwóch ważnych graczy na scenie europejskiej innowacji.

 

Usługi Espoo opierają się na połączeniu eksperymentowania i współtworzenia poprzez podejście „Miasto jako usługa”. City-as-a-Service (CaaS) to ich strategiczny model współprojektowania dla przyszłościowej i zrównoważonej społeczności – umieszcza innowacyjność w samym sercu tożsamości i administracji Espoo. Kultywowana przez nią kultura jest kluczowym źródłem przewagi konkurencyjnej. Tak sformułowana taktyka rozwoju, zapewnia dotarcie do społeczności w celu zrozumienia lokalnych i globalnych potrzeb i pomysłów, energię do zgromadzenia odpowiednich interesariuszy z różnych sektorów przemysłu oraz środki ułatwiające umiejscowienie samego miasta, jego usług, obiektów w centrum inkubowania nowości. To co dodatkowo wyróżnia Espoo, to infrastruktura światowej klasy instytucji innowacyjnych w służbie świetnego pomysłu – niezależnie od tego, czy pochodzi on od prezesa, czy od dziecka w przedszkolu. Napęd ten został oznaczony hasłem „Make with Espoo”, w którym miasto stara się pozycjonować jako miejsce, w którym rozwój jest napędzany przede wszystkim przez najlepszy interes klienta: jego mieszkańców. Burmistrz Espoo wyjaśnia, dlaczego miasto potrafi przystosować się do burzliwych i niepewnych czasów: ‘’ Nie chodzi o to, aby być najbardziej zrównoważonym miastem lub najbardziej inteligentnym miastem, chodzi o to, aby być najbardziej zrównoważonym lub najbardziej inteligentnym społeczeństwem”. 

Nie trzeba opuszczać Finlandii, żeby namierzyć kolejne miasto, które było jednym z pierwszych zwolenników zielonej architektury i zrównoważonych inicjatyw urbanistycznych. Gmina Lappeenranta jest centrum bio przemysłu, w którym 12% siły roboczej jest zatrudniona w sektorach ochrony środowiska i czystych technologii. W 2018 r. gmina uruchomiła Strategię ‘’Lappeenranta 2033’’, której celem jest rozwój zielonego miasta z przyjazną dla środowiska działalnością gospodarczą. Kierując się strategią 2033, było to pierwsze miasto na świecie, które zaczęło korzystać wyłącznie z odnawialnej energii elektrycznej z certyfikatem EKO energy. Dzięki tym praktykom, odpady z lokalnych fabryk są przetwarzane na materiały budowlane. Powstałe w ten sposób nowe materiały mają zmniejszoną emisję dwutlenku węgla i są odpowiednie do ekstremalnych warunków pogodowych w regionie około arktycznym. Oczekuje się, że do 2030 r. inicjatywa ta zmniejszy emisję dwutlenku węgla w mieście o 80 procent, a także stworzy nowe miejsca pracy i możliwości uzyskania dochodów dla lokalnego przemysłu.

 

Źródła: 

Deloitte Insights: Smart Health Communities and the Future of Health (2019)

Bloomberg CityLab: Paris Mayor: It’s Time for a ‘15-Minute City’. (2020);

The Guardian: Paris mayor unveils 15-minute city plan in re-election campaign. (2020)

Barcelona Digital City: Digital Innovation. (2021)

17 Sustainable Development Goals: Espoo – Building a sustainable future. (2021)

City of Espoo: Innovative Espoo. (2021)

CNN Style: Singapore is building a 42,000-home eco ‘smart’ city. (2021)

Deloitte Insights: Smart Health Communities and the Future of Health (2019)

UN-Habitat (2013.) Streets as Public Spaces and Drivers of Urban Prosperity, quoted in SDSN:

Indicators and monitoring framework. (2020)

CNBC: Urban planning and the importance of green space in cities. (2020) 

World Bank: Boosting Tech Innovation Ecosystems in Cities: A Framework for Growth and Sustainability of Urban Tech Innovation Ecosystems. (2015)