Autor: Janusz Wasilewski

Miesiąc temu na warszawskich Powązkach żegnaliśmy Danutę Duszniak, jedną z najwybitniejszych projektantek ceramiki użytkowej w Polsce, prekursorkę zastosowania charakterystycznego dla lat 50. nowoczesnego stylu „New Look”, jedną z ostatnich „pionierów” IWP. Dziś skończyłaby 99 lat – to doskonała okazja, aby przybliżyć jej sylwetkę i twórczość.

Danuta Duszniak urodziła się w 1926 roku we Lwowie. Była absolwentką Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (dyplom w Pracowni Ceramiki otrzymała w 1953 roku).

Po studiach, polecona przez prof. Janinę Kotarbińską, od razu trafiła do Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, tworzonego właśnie przez dyr. Wandę Telakowską.  Jako utalentowana absolwentka ASP dołączyła do zespołu Zakładu Ceramiki i Szkła.

Nowocześnie wyposażony Zakład posiadał pracownię projektową, własną modelarnię oraz dwa piece ceramiczne, gdzie wytwarzane były nie tylko prototypy galanterii ceramicznej, ale też krótkie serie produktów, sprzedawanych później w sklepie firmowym IWP.

Do końca działalności Zakładu Ceramiki („pamiętny” rok 1968) zaprojektowano w nim ponad 300 wzorów, w większości skierowanych do produkcji przemysłowej w zakładach podległych Zjednoczeniu Przemysłu Ceramicznego  („Ćmielów”, „Chodzież”, „Włocławek”, „Pruszków”, „Tułowice”, „Wawel”). Były to: serwisy pełne stołowe, serwisy do kawy, zestawy naczyń dla zakładów zbiorowego żywienia, szpitali, hoteli czy statków żeglugi morskiej, galanteria użytkowa, np.: popielniczki, bombonierki, wazony, świeczniki oraz figurki ceramiczne.                                                                                                                                                Tak duża liczba projektów była odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie społeczne, a jednocześnie na stworzoną przez Wandę Telakowską ideę projektowania „na co dzień i dla wszystkich”.

Uroczyste wręczenie Złotego Medalu Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”; IWP (27.10.2023)

„Najważniejsze w projektowaniu jest uwzględnienie technologii i zgodność z funkcją. Nie wolno naginać technologii do wzoru tylko wzór do technologii. Ważna jest pokora wobec materiału. Prostota pozwala na łączenie wyrobów z różnych stylów w różnych sytuacjach…”.  Danuta Duszniak (1926–2025)

 

W zakładach Ceramiki i Szkła tworzyli znakomici artyści tacy jak: Zofia Dutkowska-Palowa, Barbara Fribes, Zofia Galińska, Zdana Kosicka, Zofia Przybyszewska,  Jadwiga Adamczewska-Miklaszewska, Hanna Orthwein, Mieczysław  Naruszewicz, Henryk Jędrasiak czy Lubomir Tomaszewski.

Danuta Duszniak szybko stała się wyróżniającą postacią w tym zespole, tworząc ok. 60 wzorów ceramiki użytkowej powszechnego użytku lub współtworząc ceramiczne zestawy gastronomiczne i hotelowe oraz – nowatorskie na tamte czasy – projekty ceramiki i sztućców specjalnego przeznaczenia (do sanatoriów – dla chorych z ograniczeniami sprawności rąk (1967-1968). Najbardziej znane projekty Danuty Duszniak to serwisy do kawy „Kolumb” (1956), „Prometeusz” (1959), „Koko” (1959) czy wazon „Rock and Roll” (1957). Wiele z nich stało się po latach ikonami polskiego designu, zasłużenie znajdując swoje miejsce w polskich i światowych muzeach oraz w zbiorach prywatnych kolekcjonerów. Od 2017 roku jej ceramika jest częścią stałej ekspozycji wzornictwa Muzeum Narodowego w Warszawie.

Wazoniki  „Kulki”  (1958)

 

Od roku 1968, po likwidacji Zakładu Ceramiki i Szkła IWP – Danuta Duszniak kontynuowała pracę zawodową, kolejno jako starszy projektant w Instytucie Szkła i Ceramiki w Warszawie (1968-1970) ; następnie do roku 1982 jako kierownik artystyczny Spółdzielni Rękodzieła Artystycznego „Kanon”, „Kwiatogal” („Cepelia”). Po przejściu na emeryturę nie zaprzestała działalności artystycznej, projektując nowe formy rzeźbiarskie. W ostatnich latach życia tworzyła wazonów, serwisów do kawy i herbaty, ponownie zajęła się także tematem projektowania dla osób niepełnosprawnych – opracowując koncepcję wzorniczą sztućców dla chorych na Parkinsona.

 

Reedycja serwisu do kawy  „Prometeusz”;  prod. Polskie Fabryki Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież” SA  (2016)

 

Za swą działalność twórczą otrzymała wielokrotnie nagrody i wyróżnienia, m. in. nagrody Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia w rozwoju wzornictwa przemysłowego, w 1967 roku została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w 2021 roku otrzymała nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt pracy twórczej oraz nagrodę „PorcelaNova” przyznawaną przez Zakłady Porcelany „Ćmielów” za całokształt dokonań w dziedzinie projektowania ceramiki. W 2023 roku, na wniosek IWP, została uhonorowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego najwyższym odznaczeniem przyznawanym w dziedzinie kultury – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Pani Danuta Duszniak  pozostanie w naszej Pamięci jako osoba serdeczna, zawsze życzliwa dla Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Od wielu lat, będąc już na emeryturze wielokrotnie gościła w IWP na organizowanych  wystawach i imprezach, bardzo chętnie dzieląc się bogatym doświadczeniem zawodowym oraz służąc nam swoją cenną radą i pomocą. Od kilku lat to my częściej odwiedzaliśmy ją w warszawskim mieszkaniu oraz podwarszawskim Domu Seniora, gdzie zawsze byliśmy traktowani jak przyjaciele – z zachwytem słuchając długich, ciekawych  opowieści Pani Danuty o jej barwnym życiu, pełnych optymizmu i otwartości na współczesny świat poglądów oraz podziwiając ostatnie dokonania twórcze Artystki.

Zestaw ceramiki i sztućców do sanatoriów – dla chorych z ograniczeniami sprawności rąk (1967-68)

 

[wszystkie zdjęcia – Archiwum IWP]